Participatie op de Reuvensdagen 2024
De Reuvensdagen zijn dé hoogtijdagen voor de archeologen. Van heinde en verre komen archeologen afgezakt om de laatste nieuwtjes te ontdekken, om elkaar te inspireren en om te netwerken. Dit jaar was de grensstad Den Haag ’the place to be’. Maar liefst 650 archeologen namen deel aan het congres.
Het rijke programma sprak menigen aan. Toch stak er één thema bovenuit. Participatie! Steeds meer willen archeologen aan de slag met de inwoners en samen op zoek gaan naar hun gedeelde verleden. Uiteraard speelt de verhoogde inzet van de overheden voor cofinanciering op voor participatieprojecten (en minder voor onderzoeksprojecten) hierin een belangrijke rol.
Maar hoe doe je dat dan? Participatie wordt veel te makkelijk in de mond genomen door beleidsmensen en politiekers. Het effectief succesvol uitvoeren is een andere klus.
In een sessie met 5 sprekers, geleid door Saskia Stevens, gingen de deelnemers op zoek naar de (meer)waarde van burgerparticipatie en burgerwetenschap in archeologisch onderzoek. Niemand minder dan hoogleraar Suzie Thomas van de Universiteit Antwerpen beet de spits af met het theoretische kader. Wat is participatie? Waarom is het belangrijk? Wat zijn de effecten? Wat zijn de valkuilen?
Daarna volgden enkele praktijkvoorbeelden: ‘Heel Heerlen Graaft! – Rimburg gräbt/graaft!’, ‘Iedereen archeoloog’ en ‘Van Auxilia naar Legioen’.
Het startte met de droom van de regioarcheoloog Parkstad, Hilde Vanneste: ‘Ik wil samen met de inwoners van Heerlen graven naar het verleden van Coriovallum’. En één jaar na het project ‘Heel Heerlen graaft!’ wordt ze uitgenodigd om haar project en het vervolgproject ‘Rimburg gräbt/graaft!’ van Via Belgica op nationaal niveau toe te lichten als voorbeeldproject. Een mooie pluim voor Hilde, Constructing The Limes, NWO, alle andere partners, RAAP, alle deelnemers en heel Zuid-Limburg.
De tips van Hilde Vanneste voor een succesvol participatieproject:
- zorg voor voldoende budget afgestemd op de doelstellingen (bv. Heel Heerlen Graaft! had een budget van 130.000 euro – let op: dit was een groot project);
- zorg voor voldoende partners waarmee je kennis, kunde en draagvlak kan vergroten. In het geval van Heel Heerlen Graaft! ging het om de hoofdpartners: gemeente Heerlen, Constructing The Limes (UU), NWO en Het Romeins Museum;
- Een projectleider is onontbeerlijk. Als archeoloog is overall organisatie en de contacten met de participanten niet je hoofdtaak;
- Zorg voor een goed PVE en laat je ondersteunen door een gecertificeerd bedrijf;
- Geef de deelnemers voldoende tijd om zich in te schrijven, kennis te maken met het project en zich inhoudelijk voor te bereiden. En benader hun persoonlijk;
- geef de deelnemers voldoende vrijheid – echte participatie aldus;
- En zorg voor een goede terugkoppeling van de resultaten.
Wat is dan uiteindelijk de meerwaarde van participatie binnen de archeologie?
- Samen met de inwoners heb je de kennis over de geschiedenis van hun stad vermeerderd;
- Het draagvlak voor erfgoed wordt vergroot en het draagt bij tot de identiteitsontwikkeling;
- Het vergroten van de gemeenschapszin en het bevorderen van de sociale cohesie.
Deelnemers creëerden spontaan een nieuwe term ‘vierkante meter-vriendschappen’, wat duidelijk de cohesie weerspiegelt. Ook onder het team archeologen was het enthousiasme groot. Zij ervaarden nu lijflijk de meerwaarde van hun job voor de gemeenschap.
Limburg werd dus op de nationale kaart gezet. En dit werd versterkt door de nominatie van conservator Bibi Beekman uit het Limburgs Museum voor de Archeologietalentprijs van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Bibi laat op een bijzondere wijze zien hoe je op een aantrekkelijke manier historici en archeologen aan elkaar kunt koppelen. Op deze wijze wordt er een verdiepingsslag in kennis aangebracht. Ze weet goed de verbinding te leggen tussen verschillende groepen, zoals musea, amateurverenigingen en historische clubs. Hierdoor is ze erg zichtbaar als verbinder en heeft ze haar functie ingericht met het oog op de samenleving.
Dit artikel is geschreven door Anja Neskens en is eerst verschenen op de website van Via Belgica.