‘A Divine Inspiration for Border Studies; Conceptually Excavating the Polydivine Roman Border Landscape of Terminus, Janus, Mercurius, Trivia and Pluto’ door Paschalina Garidou, Henk van Houtum, Saskia Stevens and Luuk Winkelmolen

Titel: A Divine Inspiration for Border Studies; Conceptually Excavating the Polydivine Roman Border Landscape of Terminus, Janus, Mercurius, Trivia and Pluto
Auteurs: Paschalina Garidou, Henk van Houtum, Saskia Stevens and Luuk Winkelmolen
Publicatiejaar: 2024
Publicatietype: artikel

In dit artikel werpen we licht op de groeiende neiging van conservatieve en extreem-rechtse populistische politici en denkers in Europa en daarbuiten (zoals door Johnson, Trump, Wilders, Baudet, Rutte, Le Pen, Weidel, Ferguson, Gauland, Musk) om “te leren” van de Romeinse geschiedenis, en deze te gebruiken om ultra-gemilitariseerde grens- en migratiebeleid te rechtvaardigen. “Ongecontroleerde migratie”, stellen zij, bedreigt de overleving van Europa als het niet “zijn grenzen controleert”, waarbij ahistorische parallellen worden getrokken naar de zogenaamde “val” van het Romeinse Rijk, die naar verluidt werd veroorzaakt door “horden binnenvallende barbaren”.

We onderzoeken deze anachronistische grensclaims kritisch door een breder perspectief te bieden op de Romeinse grensideologie, die geworteld is in hun verering van grensgoden. Methodologisch maken we gebruik van wat we Conceptuele Archeologie noemen, het onthullen van concepten in tijd en ruimte. We graven conceptueel in de rijke pantheon van Romeinse grensgoden door dieper in de Romeinse geschiedenis te duiken. We beginnen met Terminus, wiens associatie met vaste grenzen de debatten over grensbeveiliging weerspiegelt, en onderzoeken andere grensgoden die, hoewel ze niet expliciet door hedendaagse politici worden ingeroepen, integraal zijn voor de Romeinse grensideologie: Janus, Mercury, Trivia en Pluto. We tonen aan hoe deze goden een rijk spectrum vertegenwoordigen van wat grenzen in de oudheid betekenden, waarmee we de populistische reductie en selectieve geschiedvervalsing tegengaan. Bovendien bieden de diverse dimensies van grenzen—als openingen, liminale ruimtes, hulpbronnen en drempels—waardevolle conceptuele inzichten voor hedendaagse grensstudies. Samenvattend stellen we dat we inderdaad veel van de Romeinen kunnen leren—veel meer dan populistische politici aannemen of vanzelfsprekend achten—niet alleen om ons begrip van het verleden te verdiepen, maar ook om het debat in grensstudies conceptueel te verrijken.