Oproep: meewerken met metaalanalyse van vroeg-Romeinse vondsten

Heb jij vroeg-Romeinse vondsten (fibulae en munten) en wil je meehelpen met wetenschappelijk onderzoek? Dan zoeken we jou (en jouw vondsten)!

We zoeken (fragmenten van) 1^e-eeuwse fibulae en munten. Waarom deze vondsten?

Specifieke vormen van vroeg-Romeinse fibulae (boog-, knik- en ogenfibulae) worden zowel gevonden in plattelandsnederzettingen als in legerkampen. We denken dat ze specifiek voor soldaten zijn gemaakt, in eerste instantie door de Romeinse overheid. Dat vermoeden willen we controleren, door de koperlegeringen van de vroege spelden van de genoemde typen fibulae te vergelijken met de koperlegeringen van officiële munten (dupondii en assen). Daarvan weten we immers zeker dat ze door de Romeinse overheid zijn vervaardigd. Als de legeringen van de munten en van de vroege spelden zeer sterk overeenkomen, kan worden bevestigd dat de overheid deze spelden uitgaf. Als de legeringen vergelijkbaar zijn maar toch ook verschillen vertonen, kunnen ze overal gemaakt zijn door objecten om te smelten.

Wat voor soort onderzoek doen we?

Op 4 maart 2023 wordt in Museum Castellum Hoge Woerd te Utrecht de metaalsamenstelling van vroeg-Romeinse fibulae en 1^e-eeuwse koperen munten (dupondii en assen) doorgemeten. Het gaat specifiek om Romeinse boog-, knik- en ogenfibulae van de volgende typen: boogfibulae (groep A/B), knikfibulae (Almgren 19) en ogenfibulae (open ogen). Voor dit onderzoek hoeft de fibula/munt juist niet compleet te zijn, een stukje van ca. 1 cm lengte hebben we liever dan een compleet exemplaar. Bij munten hebben we liever een gecorrodeerd dan een heel mooi exemplaar. Waarom? dat leest u hieronder.

Wat gebeurt er met uw vondsten?

Wij gebruiken methoden die minimaal destructief zijn. Dat betekent dat er wel schade is maar dat deze heel klein is. Vandaar dat we vragen om fragmenten van fibulae en de minder mooie munten. Let op: u bepaalt per fragment wat wij er mee mogen doen!

Actie 1: we willen graag een stukje schoonmaken. Bij objecten zonder corrosie-korst betekent dat dat de kleur wat gaat afwijken. Bij objecten met corrosie-kort betekent dat dat we een klein stukje korst afvijlen tot op het blanke metaal.

Actie 2: we meten met een XRF-handscanner naar de metaalsamenstelling. XRF (röntgen fluorescentie) is een methode om de samenstelling van een voorwerp te bepalen. Wij bekijken dan uit hoeveel % koper, zink, tin en lood het metaal is gemaakt. Dit is geheel schadevrij.

Actie 3: met een laser schieten we een zeer klein gaatje (kleiner dan een speldenprik) in de vondst. Dit is achteraf niet met het blote oog zichtbaar (zie figuur hieronder).

Wat gebeurt er met de resultaten?

Na afloop van het evenement wordt u op de hoogte gehouden van de onderzoeksresultaten. Dit houdt in dat u per aangeleverd object een overzicht krijgt van de chemische samenstelling hiervan. Daarnaast wordt/worden uw vondst(en) opgenomen in een artikel over de chemische samenstelling van vroeg-Romeinse fibulae en 1^e-eeuws Romeins kopergeld. Uw naam wordt (indien u hiervoor akkoord geeft) vermeld in het dankwoord.

Het onderzoekskader: C-Limes

Dit evenement vindt plaats in het kader van het project Constructing the Limes. De archeologie van de Limes speelt hierin natuurlijk een belangrijke rol. Zo ook oppervlaktevondsten die zijn gevonden met behulp van een metaaldetector. PAN is een partner van C-Limes. De metaalanalyses worden uitgevoerd door Gareth Davies (VU), Stephen Merkel (VU) en Bertil van Os (RCE). 

Kom jij ook langs?

Je bent op zaterdag 4 maart 2023 van harte welkom bij Museum Castellum Hoge Woerd (Hoge Woerdplein 1, 3454 PB) te Utrecht (ArcheoHotspot in Museum). Het evenement duurt van 10.00 tot 15.00. Als je van plan bent om te komen, wil je dan een korte bevestiging sturen naar: v.hermsen@rmo.nl? Dan kunnen we een inschatting maken van het aantal bezoekers.