Heel Heerlen Graaft: samen met Heerlenaren op zoek naar hun Romeinse verleden

Een voorbeeld van ‘citizen science’ of burgerwetenschap in Limburg

Voor het eerst in Nederland wordt er op grote schaal samen met inwoners een archeologisch onderzoek uitgevoerd in een stad. Tijdens Heel Heerlen Graaft gaan 150 inwoners samen met archeologen op zoek naar Romeinse resten in hun eigen achtertuin. Het is een voorbeeld van citizen science oftewel burgerwetenschap. Projectleider Saskia Stevens: “Dit onderzoek geeft de Heerlenaar de mogelijkheid om letterlijk naar het verleden van hun stad te graven en in contact te komen met hun eigen Romeinse roots.”

Met inwoners op zoek naar Romeins verleden

Saskia Stevens is universitair docent Geschiedenis van de Oudheid en Antieke Cultuur aan de Universiteit Utrecht. Samen met academische en maatschappelijke partners leidt ze Constructing de Limes, een groot onderzoeksproject naar Nederland in de Romeinse tijd.

Jarenlang onderzoek heeft heel wat informatie opgeleverd over de Romeinse stad Coriovallum, zoals Heerlen in de Romeinse tijd heette. Toch blijven nog veel vragen onbeantwoord, vertelt Stevens: “Onder straten, huizen en tuinen ligt informatie begraven die verder kan bijdragen aan onze kennis over Romeins Heerlen, kennis die belangrijk is voor ons onderzoeksproject.” Tijdens Heel Heerlen Graaft worden er in 25 tuinen en in de openbare ruimte proefputjes van een vierkante meter gegraven om de bodem te kunnen onderzoeken.

Citizen science

Het betrekken van burgers bij wetenschap zoals dat bij Heel Heerlen Graaft gebeurt, wordt citizen science of burgerwetenschap genoemd. Stevens ziet daarvan de meerwaarde voor wetenschappelijk onderzoek: “Via citizen science krijg je als onderzoeker toegang tot lokale kennis, aan de andere kant creëer je een band tussen inwoners en hun eigen verleden. Dat zorgt voor eigenaarschap en idealiter voor een goede zorg voor het historisch erfgoed.”

“Voor ons als onderzoekers brengt het meer inzicht in lokale kennis, toegang tot lokale vondsten en dus inzicht in de lokale geschiedenis en archeologie. Die kennis hopen wij weer in ons grotere en bredere onderzoek mee te kunnen nemen. De inwoners kunnen verbanden leggen of vragen stellen, waar wij nog niet aan gedacht hebben en dat is leuk en inspirerend. Hopelijk biedt het een ingang tot een grote groep vrijwilligers met wie we in de toekomst verder kunnen samenwerken.”

Bron van kennis over de Romeinse tijd

Er valt volgens Stevens nog veel te ontdekken in de Limburgse stad: “We zijn benieuwd of en waar er archeologische resten aanwezig zijn, en wat de aard, datering, conservering en waarde ervan is. Deze kennis kan ons verder helpen om zicht te krijgen op deze belangrijke plek in het grensland van de Nedergermaanse Limes.”

“Bovendien draagt het bij aan betere bescherming van het Romeinse erfgoed en om een beter beeld te krijgen van hoe Heerlen er in de Romeinse tijd uit zag. Waar was de bebouwde kom bijvoorbeeld? Wat voor gebouwen stonden er? Waar lagen de begraafplaatsen en wat voor spullen werden er gebruikt?”

Van kick-off tot Grote Graafdagen

Op 18 juni is de kick-off van Heel Heerlen Graaft en gaat de eerste schop in de grond. Vervolgens zijn op 9 en 10 september tijdens de Open Monumentendagen de Grote Graafdagen. Dan gaan inwoners van Heerlen zelf onder begeleiding van een archeoloog, in hun tuin aan de slag.

Als het aan Stevens ligt, is Heerlen zeker niet de laatste stad waar op deze manier onderzoek word gedaan. “We zouden dit graag ook bij andere Nederlandse gemeenten uitrollen in de komende jaren, mits er natuurlijk financiering is.”

Samen graven naar het verleden

Heel Heerlen Graaft is een citizen science-project dat samen met de gemeente Heerlen wordt georganiseerd onder de vlag van Constructing the Limes en wordt gefinanceerd door NWO en de gemeente Heerlen.  Het is een samenwerking tussen de gemeente Heerlen, Constructing the Limes, NWO, het Thermenmuseum, Restaura en De Vondst, LGOG en vele vrijwilligers.

Dit bericht is eerder verschenen op de website van Universiteit Utrecht.